(Dân trí) – Có hình mẫu để noi theo là điều bình thường, cần thiết trong quá trình trưởng thành, tuy nhiên nhiều bạn trẻ hiện nay không chỉ dừng ở ngưỡng mộ, mà dần chuyển sang xu hướng “chiếm hữu thần tượng”.

Mạng xã hội gần đây dậy sóng trước hình ảnh Thượng úy Lê Hoàng Hiệp bị đám đông chen lấn, xô đẩy, kéo tay khi ra Hà Nội tham gia tập luyện diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9.

Vốn được yêu mến từ dịp 30/4 nhờ hình ảnh người lính gần gũi, chuẩn mực, anh Hiệp và các đồng đội trở thành biểu tượng đẹp trong mắt giới trẻ.

Tuy nhiên, sự ngưỡng mộ đã đi quá giới hạn. Nhiều người hâm mộ thể hiện hành vi cuồng nhiệt thái quá: Chen lấn, xô đẩy, đeo bám đến mức là người trong cuộc cảm thấy mệt mỏi, trốn chạy, họ đăng ảnh lên mạng như khoe chiến tích khi tiếp cận được Hoàng Hiệp. Việc biến một quân nhân thành “idol giải trí” đang khiến hình ảnh đẹp bị bóp méo.

Nhiều người bày tỏ sự thất vọng: “Ngưỡng mộ là tốt, nhưng đừng biến thần tượng thành trò đùa”. Có ý kiến cho rằng việc cuồng thần tượng vô lối đang trở thành hội chứng đáng lo, nhất là với người trẻ. Quân nhân không phải người nổi tiếng để xin chữ ký, ôm hôn hay vây kín kiểu sao Hàn.
Người hâm mộ xô đẩy Thượng úy Lê Hoàng Hiệp tại ga tàu Hà Nội (Ảnh: Phong Vũ).

“Ảo giác sở hữu”, khi ngưỡng mộ biến thành áp lực

Liên quan đến hiện tượng “cuồng thần tượng” quanh chiến sĩ Lê Hoàng Hiệp, chuyên gia truyền thông Hồng Quang Minh nhận định: Việc một quân nhân bị vây kín, chen lấn để xin chụp ảnh như một ngôi sao giải trí đã tạo ra làn sóng tranh cãi dữ dội trên mạng xã hội.

Điều khiến vụ việc trở nên đặc biệt là anh Hiệp không phải nghệ sĩ, không xây dựng hình ảnh cá nhân và càng không chủ động tìm kiếm sự nổi tiếng.

“Hiện tượng thần tượng hóa không mới, nhưng trường hợp của Lê Hoàng Hiệp cho thấy giới trẻ đang rơi vào trạng thái ‘ảo giác sở hữu’, tức là sự ngưỡng mộ đã vượt khỏi giới hạn bình thường”, ông Minh nói.

Theo ông, không ít bạn trẻ ngày nay không chỉ yêu mến thần tượng mà còn muốn kiểm soát, theo dõi và thậm chí xâm phạm đời tư như một cách khẳng định bản thân thông qua người họ ngưỡng mộ. Đây là biểu hiện của khoảng trống cảm xúc chưa được lấp đầy, bị thúc đẩy bởi môi trường mạng xã hội nơi mọi thứ diễn ra nhanh, dồn dập và dễ gây ngộ nhận.

“Họ nhìn thấy một gương mặt lặp đi lặp lại, nghe những lời nói quen thuộc, đọc hàng loạt nội dung giống nhau và não bộ bắt đầu hình thành cảm giác thân quen ảo. Từ đó nảy sinh ảo tưởng rằng mình có quyền tiếp cận, thậm chí ‘sở hữu’ người đó”, ông Minh phân tích.

Hiện tượng “thần tượng hóa người lính” càng dễ lan rộng trong bối cảnh xã hội thiếu các hình mẫu tích cực. Một quân nhân điển trai, kỷ luật, khiêm tốn trở thành điểm tựa tinh thần cho giới trẻ đang loay hoay giữa bất ổn và mất phương hướng.

Tuy nhiên, khi sự yêu mến biến thành bám đuôi, làm phiền và khiến người trong cuộc phải “ẩn danh để được bình yên”, thì đó không còn là sự ngưỡng mộ lành mạnh, mà là hành vi xâm hại tinh thần.

Ông Minh cảnh báo: Nếu thiếu sự giáo dục cảm xúc và định hướng đúng đắn từ gia đình, nhà trường và truyền thông, hành vi cuồng thần tượng sẽ ngày càng đi xa. “Văn hóa thần tượng không sai, sai ở chỗ người trẻ không biết điểm dừng”, ông nói.
Lê Hoàng Hiệp được yêu mến từ đợt diễu binh kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (Ảnh: Phong Vũ).

Cùng quan điểm, chuyên gia truyền thông Nguyễn Ngọc Long nhận định: Việc một bộ phận người trẻ thể hiện sự hâm mộ bằng hành vi kéo giật, đeo bám hay xâm phạm không gian riêng của chiến sĩ Lê Hoàng Hiệp đang khiến dư luận lo ngại.

“Đây không còn đơn thuần là biểu hiện của tình cảm, mà đã trở thành vấn đề nghiêm trọng về văn hóa ứng xử trong đời sống số hiện nay”, ông Long khẳng định.

Ông Long chia sẻ, việc ngưỡng mộ một hình mẫu là tâm lý phát triển bình thường của giới trẻ. Nhưng khi sự yêu mến trở thành sự ám ảnh, xâm lấn đời tư và gây áp lực tinh thần cho chính người được ngưỡng mộ, thì đó là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng về lệch chuẩn trong văn hóa thần tượng.

Sự kiện xoay quanh Lê Hoàng Hiệp cũng đặt ra một nghịch lý: Hình ảnh người lính, vốn đại diện cho kỷ luật, cống hiến và tinh thần phục vụ, nay lại bị “tiêu dùng” như một ngôi sao mạng xã hội. Những yếu tố bề ngoài như ngoại hình, dáng vóc hay các video lan truyền trên TikTok đang dần che lấp các giá trị cốt lõi như lòng hy sinh và tinh thần trách nhiệm.

Ông Long cho rằng, một phần nguyên nhân nằm ở môi trường mạng xã hội – nơi mọi khoảnh khắc cá nhân đều có thể trở thành “nội dung giải trí” hoặc bị đẩy lên thành hiện tượng.

“Khi người trẻ tiêu thụ nội dung liên tục mà thiếu nền tảng giáo dục cảm xúc, thấu cảm và nhận thức đúng về quyền riêng tư, thì hành vi vượt ranh giới trở thành điều dễ hiểu, nhưng cũng vô cùng nguy hiểm”, ông nói.

Cần làm gì để giới trẻ thần tượng đúng cách

Nam quân nhân bị đám đông vây kín, hò hét, xô đẩy và lôi kéo, phải nhờ đến sự hỗ trợ của đồng đội và lực lượng dân quân tự vệ mới có thể thoát ra ngoài (Ảnh: Phong Vũ).

Để hạn chế tình trạng “thần tượng hóa cực đoan”, ông Long cho rằng cần có giải pháp đồng bộ ở ba cấp độ: Cá nhân, cộng đồng và nền tảng mạng xã hội.

Ở cấp độ cá nhân, người trẻ cần được giáo dục để phát triển “trí tuệ cảm xúc số”, tức là biết cách thể hiện sự yêu mến trong khuôn khổ của sự tỉnh táo và tôn trọng. Việc ngưỡng mộ ai đó không đồng nghĩa với quyền được xâm phạm ranh giới riêng tư của họ.

Ở cấp độ cộng đồng, nhà trường, đoàn thể và các tổ chức xã hội cần triển khai các chiến dịch truyền thông tích cực, giúp giới trẻ hiểu đúng về quyền riêng tư và cách thể hiện cảm xúc văn minh.

Cuối cùng, các nền tảng mạng xã hội cũng cần nâng cao trách nhiệm trong việc điều chỉnh thuật toán, hạn chế lan truyền những nội dung dễ kích động tâm lý đám đông hay cổ xúy cho sự cuồng thần tượng mù quáng.

“Yêu mến là điều đáng quý. Nhưng nếu vượt khỏi giới hạn của sự tỉnh táo và tôn trọng, nó có thể phản tác dụng, thậm chí khiến chính người được ngưỡng mộ cảm thấy tổn thương”, ông Long nhấn mạnh.

Cùng quan điểm, ông Hồng Quang Minh bổ sung: Thể hiện tình cảm với thần tượng cần xuất phát từ giáo dục cảm xúc và sự thấu hiểu. Giới trẻ nên được hướng dẫn cách ngưỡng mộ trong giới hạn, không đánh đồng sự yêu quý với quyền tiếp cận hay xâm nhập đời tư.

Phụ huynh, thầy cô và người lớn cần đóng vai trò đồng hành, lắng nghe, và phân tích đúng sai để giúp các em không bị cuốn theo cảm xúc nhất thời.

Đặc biệt, nếu chính người được yêu mến như chiến sĩ Lê Hoàng Hiệp, hoặc đại diện quân đội có thể chia sẻ nhẹ nhàng, định hướng đúng cách, thì hiệu ứng lan tỏa sẽ tích cực hơn rất nhiều so với những lời răn dạy hay chỉ trích. Khi thông điệp xuất phát từ chính người trong cuộc, nó vừa mang tính giáo dục, vừa giữ được sự đồng cảm với cảm xúc của người trẻ.